Wat is dat toch met dat schaatsen in Nederland?
Op het forum merkte ik het al: schaatsminnend Nederland wordt warm van de huidige vrieskou. Als grensbewoner weet ik dat onze Noorderburen gek zijn van schaatsen en natuurlijk heb ik al gehoord van de Elfstedentocht. Maar hoe is deze schaatsgekte ontstaan?
Van glis tot Friese doorloper
Persoonlijk heb ik het gevoel dat het in Nederland toch harder leeft dan bij ons in België. Hoewel we een groot deel van de geschiedenis als 1 rijk samen hebben beleefd, is de schaatscultuur in Nederland feller blijven hangen. De meest logische verklaring is dat het huidige Nederland voor een groot deel uit watervlaktes bestond en dat men dus hulpmiddelen ging zoeken om zich sneller en veiliger hierover te bewegen. Vanaf het jaar 800 is er sprake van de eerste soorten schaatsen: de glis (doet mij denken aan het Franse woord voor glijden: glisser). Erg scherp en snel was de glis toen nog niet, want men maakte ook nog gebruik van prikstokken om zich voort te bewegen. Het voortbewegen over het ijs was toen vooral om te (over)leven: handel en jacht.
Rond 1200 werd een revolutionaire nieuwe manier gevonden: een stuk hout met daaronder een ijzer om te glijden. De Friese doorloper was een feit. Vanaf de middeleeuwen werd het schaatsen ook echt voor het plezier beoefend: winterpret was geboren. Nederland is het vlakste en laagst gelegen land van Europa dus pret in de winter werd automatisch schaatspret. Landen met hoogteverschillen waren dan meer gebaat bij de ski. In de 80-jarige oorlog (1568 - 1648) zorgde het beheersen van het schaatsen zelfs voor een concurrentievoordeel tegenover de Spaanse soldaten. Die kregen namelijk het bevel om in de winter op verovering te gaan, maar konden helemaal niet overweg met met de toenmalige ijzers.
Voor spek en bonen
De eerste wedstijden vonden plaats in de 18e eeuw. Meestal was een slimme herbergier de organisator. De wedstrijden trokken heel wat volk en dat was goed voor de omzet. Vaak werd er letterlijk ‘voor spek en bonen’ gereden: de prijzen van de wedstrijden bestonden uit levensmiddelen, brandstoffen, kledingstukken, … Het deelnemersveld was dan ook héél divers: zowel mannen als vrouwen, zowel rijk als arm, zowel oud als jong. En dit was het recept voor het succes want de diversiteit van de deelnemers zorgde voor hilarische toestanden.
Op het einde van de 19e eeuw begon de professionalisering van de sport met de oprichting van de Koninklijke Nederlandse Schaatsbond en 10 jaar later de Internationale schaatsunie. De evolutie van de materialen en technieken volgden uiteraard zoals in alle domeinen de afgelopen decennia. Zo staat de volgende soort schaats blijkbaar al klaar, maar is ze op vandaag nog verboden: de olieschaats. Die laat kleine druppeltjes olie los wat de snelheid zou bevorderen.
Onze schaatsen steken zelfs niet in het vet
Maar uiteindelijk is het bij schaatsen heel duidelijk: iedereen is gelijk op het ijs. En het ijs verenigt: iedereen wil erbij zijn en als toeschouwer of deelnemer mee de ijspret beleven. De rijke historiek en de professionalisering zorgden, en dat hoef ik de Nederlanders op deze website niet te vertellen, voor vele titels in alle disciplines. En als het zoals vandaag vriest dat het kraakt, verlangt gans Nederland naar het ijs.
Maar wat met de Belgen? Ikzelf heb wel een verleden op het (kunst)ijs omdat veel van men jeugdvrienden in de (toenmalige) Belgische topploeg ijshockey ‘Phantoms’ speelden, sommigen zelfs bij de nationale ploeg. Ik was in Göteborg en Praag met duizenden toeschouwers rond een ijspiste. Maar verder merk ik in België niets van die schaatsgekte zoals die leeft in Nederland. De schaatsenslijpers worden hier niet overstelpt met aanvragen. Onze ijsschaatsen steken zelfs niet in het vet, laat staan dat we ze eruit moeten halen zoals ik op het forum lees. Meer nog, zelfs nu we kunnen langlaufen in de Ardennen lopen we daar ook niet storm voor. Is het de typerende oranje-gekte die het schaatsen zo populair maakt of is het toch gewoon … traditie? In elk geval, wat het ook moge zijn, het is mooi. En laten we allemaal genieten van dit prachtige winter- en schaatsweer!
Mooi verhaal. Weer wat geleerd :-)