Op bedevaart naar Tarvisio – Monte Lussari
In het uiterste noordoosten van Italië in Val Canale ligt het skidorp Tarvisio. Het dal en skigebied is bij de meeste wintersporters uit Nederland en België onbekend, maar wordt door Tsjechen, Polen en Slovenen goed bezocht. Het skigebied is gelegen middenin de prachtige Julische Alpen, vlakbij het drielandenpunt met Oostenrijk en Slovenië. Ondanks de slechts 25 kilometer aan pistes heeft Tarvisio toch behoorlijk wat te bieden. Aan het einde van het afgelopen winterseizoen ben ik een dagje op verkenning gegaan in dit Friuliaanse skigebied.
Vergane glorie
Na een lange rit via Salzburg en Villach is het eerste dorpje na de grensovergang al de eindbestemming. Tot het eind van de Eerste Wereldoorlog hoorde Tarvisio bij Oostenrijk-Hongarije en was de stad overwegend Duitstalig. Vandaag de dag wordt er echter hoofdzakelijk Italiaans gesproken. Af en toe is er al een glimp op te vangen van de prachtige Julische Alpen, maar het dorp en de vallei zelf krijgen geen schoonheidsprijs. Direct na de grensovergang zijn de gebouwen deels vervallen en ziet het er lang niet zo strak uit zoals in Oostenrijk het geval is.
Val Canale heeft een gunstige geografische ligging. De pas die een waterscheiding vormt tussen de stroomgebieden naar de Adriatische Zee (Fella rivier) en de Zwarte Zee (Gaililz rivier) ligt op slechts 812 meter hoog en is daarmee de laagste pas van de Alpen. Val Canale is een van de hoofdverbindingen tussen Oostenrijk (Villach) en de Po-vlakte van Italië (Udine). Het dal is dan ook uitgerust met een uitgebreid spoor- en autosnelwegnetwerk. Deze autosnelweg heeft ervoor gezorgd dat het transitverkeer niet meer door het dorp rijdt, waardoor veel winkels rondom en in het dorp noodgedwongen moesten sluiten.
Niet sneeuwzeker maar skizeker
Tarvisio zelf ligt op 750 meter hoogte en het skigebied reikt tot een hoogte van 1776 meter, wat betekent dat het niet erg sneeuwzeker is. Gelukkig krijgen ze het met behulp van een uitgebreid besneeuwingsnetwerk steeds voor elkaar om zelfs in sneeuwarme en warme winters een dik pak kunstsneeuw op 100% van de piste aan te brengen.
Vanuit het dorp zijn er meerdere opstappunten. Op minder dan 1 kilometer van het centrale plein van het dorp ligt de Duca d’Aosta stoeltjeslift die je in het skigebied brengt. In dit deel van het gebied zijn meerdere oefenpistes te vinden met veel lopende banden, een aantal stoeltjesliften en een sleeplift. In de rest van het gebied zijn de meeste pistes niet erg geschikt voor beginners.
De andere opstapmogelijkheden zijn bij de Priesnig stoeltjeslift en de Camporosso – Monte Lussari gondel. Eenmaal boven aangekomen met de Priesnig stoeltjeslift kijk je uit op de machtige Sloveense bergtoppen. Onder andere de Mangart (2679m) en de Jalovec (2645m) zijn zichtbaar.
Curieuze verbindingen tussen de twee deelgebieden
Je kunt het skigebied beschouwen als twee aparte deelgebieden (Tarvisio en Camporosso) met boven- en onderlangs een ietwat onhandige verbinding. Een tochtje door het gebied is dus in beide richtingen mogelijk, maar verwacht absoluut geen Sella Ronda praktijken waar alles strak op elkaar is aangesloten.
In het Tarvisio deelgebied is de zwarte 4 het paradepaardje. Deze lange piste loopt constant steil tussen de bomen en overbrugt behoorlijk wat hoogtemeters. Bij de Florianca stoeltjeslift ligt nóg een mooie glooiende piste (rode 11) waarna je met de rode 9 ook verder naar het dal kunt. Aan de kant van Camporosso bestaat het gebied uit een lange gondel vanuit het dal en nog een gondel bovenin het gebied. De piste bij de lange gondel (rode 1) is een officiële FIS Worldcup-piste. De brede piste overbrugt meer dan 900 hoogtemeters en laat je bovenbenen gemakkelijk verzuren.
Om van Tarvisio naar Camporosso te komen kun je bovenlangs via de Monte Florianca gaan. Hier moet je eerst een korte loopband nemen voordat je via de blauwe 12 naar de Prasnig (nr. 114) stoeltjeslift komt. Vanaf hier ga je weer een klein stukje omlaag totdat je bij het bergdorp Monte Lussari komt, waar je een stukje naar beneden moet lopen. De verbinding bovenlangs (zowel heen als terug) is dus wat complex en gaat helaas niet zonder een stuk te lopen. Vervelend, maar zo kun je wel het prachtige bergdorpje verkennen en meteen je lunchpauze in een van de leuke restaurantjes houden.
De verbinding in het dal zit wat soepeler in elkaar. Daar kom je van beide kanten uit bij het dalstation van de dell’Angelo stoeltjeslift (nummer 102), waarna de wegen weer scheiden en je links naar Tarvisio en rechts naar Camporosso kunt.
Bedevaartsoord Monte Lussari: een rijke historie
Bij aankomst van de gondel vanuit Camporosso op een hoogte van 1790 meter kom je in een sprookjesachtige omgeving terecht. Direct bij de uitstap heb je een prachtige blik op het kleine bedevaartsoord Monte Lussari alsmede de omringende ruige bergen die onderdeel zijn van de Julische Alpen. Doordat het dorp erg dicht bij het drielandenpunt ligt, trekt het al meer dan 500 jaar mensen aan van drie verschillende culturen (Oostenrijks, Italiaans, Slavisch). Door de verbeterde bereikbaarheid bezoeken tegenwoordig mensen uit heel Europa het dorp. Het oord is inmiddels een symbool van vriendschap tussen de drie landen.
Volgens het verhaal zou een herder in het jaar 1360 op Monte Lussari zijn schapen zijn verloren. Na een tijdje zoeken trof hij ze knielend aan rondom een bergden. Bij de den lag een klein standbeeld van Maria en Jezus. Hij nam het mee en gaf het aan de priester in Camporosso. De volgende dag werd het standbeeld weer teruggevonden op de Monte Lussari en wederom ook met alle schapen knielend rondom het beeldje. Nadat dit zich wederom had herhaald heeft de priester de Patriarch van Aquileia geïnformeerd. Deze gaf uiteindelijk opdracht om een kapel te laten bouwen op de locatie waar het beeld is gevonden. De originele kapel is in de 17de eeuw vervangen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is de kerk afgebrand als gevolg van een bom. Het standbeeld was ternauwernood gered en werd in 1925 weer terug in de kerk bovenop de berg geplaatst. In de jaren daarvoor is men bezig geweest met de wederopbouw van de kerk.
De Misconca gondel: een liftfreak relikwie
Tussen de vrij moderne liften in de rest van het skigebied is de Misconca gondel een blikvanger. De piste is een beetje moeilijk te bereiken en ligt uit het zicht, maar is zeker de moeite waard. Bij de uitstap van de Camporosso gondel bij Monte Lussari moet je rechts een stukje omhoog lopen om bij de piste te komen.
Laat je niet afschrikken door de zwarte kleur van de piste. De piste heeft deze kleur geheel onterecht gekregen. Het bovenste gedeelte van de afdaling is nog vrij steil, maar zeker niet meer dan donkerrood. Daarna golft en kronkelt de piste verder door het bos en wordt nergens meer echt steil. Na de laatste bocht komt het museumstuk in beeld. De een vindt hem foeilelijk maar de ander kan de schoonheid en historie van deze gondel waarderen. Het design is van Pininfarina, het bedrijf dat nu bekend en geliefd is door het nieuwe design van onder andere de 3S-cabines naar de Klein Matterhorn in Zermatt.
Dit type Agudio gondels is een uitstervend ras. Twee jaar geleden werd een Agudio gondel aan de Carosello 3000 kant in Livigno vervangen door een moderne gondel en ook in Monte Rosa – Champoluc is deze lift recentelijk vervangen. En naar alle waarschijnlijkheid wordt ook de Agudio gondel op de zuidflank van de Etna komende zomer vervangen.
De toekomst van de Misconca gondel in Tarvisio is ongewis. Vroeger kwam een eerste sectie van de gondel als toegangslift vanuit het naburige Valbruna en was het huidige dalstation het middelstation. In 2000 is deze eerste sectie afgebroken. Eigenlijk zou ook de tweede sectie vorige winter al niet meer draaien, maar kennelijk is de concessie verlengd en kan de lift nog even in leven worden gehouden. Hoe lang dit zo is, is nog onbekend. Mocht bekend worden dat de lift wordt afgebroken, dan betekent dit mogelijk ook het einde van de bijbehorende zwarte piste. Een vervanger voor de gondel staat namelijk niet gepland.
Conclusie: geen weekbestemming
Eerlijk is eerlijk, het skigebied van Tarvisio is gewoon niet groot en interessant genoeg voor een hele week skiën. Het beschikt over een handvol uitdagende pistes en wat leuke pistes voor beginners, maar echt uitgebreid is het niet. Toch heb ik een bijzonder goede skidag gehad en kom ik graag nog eens terug. In de buurt zijn ook goede langlaufmogelijkheden. Er liggen in de regio verschillende langlaufloipes, zoals in het prachtige Val Saisera bij Valbruna.
Met Sella Nevea, het Sloveense Kranjska Gora en de Oostenrijkse skigebieden Nassfeld en Dreiländereck vind je trouwens wel genoeg afwisseling voor een week, maar daarvoor moet je een stuk rijden. Skipasverbond Promotur biedt gezamenlijke skipassen aan voor de Italiaanse skigebieden in de regio Friuli-Venezia Giulia. Het nadeel van deze pas is dat de skigebieden vrij ver uit elkaar liggen. Alleen het grensoverschrijdende gebied Sella Nevea – Kanin ligt op een klein halfuurtje rijden. Voor de andere gebieden zit je al gauw ruim een uur in de auto vanuit Tarvisio. Zie Tarvisio dus als een mogelijkheid voor één à twee skidagen, je kunt je hier dan bijzonder goed vermaken.
Grappig, wij verblijven nu in Kransjka Gora en zijn meerdere keren door Tarvisio gereden. Ik had nog gekeken maar kon op deze site niet iets vinden van het skigebied. Maar nu dus op mijn wenken bediend 😊. Wat ons ook opvalde was de staat van de meeste gebouwen deze zijn (over het algemeen) erg slecht en vervallen. Ook vonden wij dat het er ontzettend uitgestorven is maar dat ligt dan waarschijnlijk aan de tijd van het jaar. Omgeving is inderdaad schitterend en heel anders dan in andere delen van de Alpen. Wat ook een aanrader is om even in Planica bij de grote ski(vlieg)schansen te kijken, vonden wij erg indrukwekkend om te zien!! En als er een wedstrijd is deze zeker meepakken als je in de buurt bent. Bedankt voor het leuke artikel!!
Leuk artikel. Wij stonden begin september nog op de top van de Sloveense berg de Jalovec. Met fantastisch uitzicht over de Sloveense en Italiaanse julische alpen. Inderdaad een fantastische streek met vooral in de zomermaanden veel mogelijkheden. Met name wandelen, trektochten, klimmen en klettersteigen. Voor de winter lijken me de skigebieden een maatje te klein en vooral verder dan andere gebieden met meer mogelijkheden…
Vooral blijven de kleinere gebieden uitlichten, altijd interessant…
Wat leuk en toevallig @ThomasvR! De Planica skivliegschans is inderdaad erg indrukwekkend. Het is een must om die schans te bezoeken als je in de buurt bent.