Waarom gaan er zoveel lawines over de piste dit seizoen?
Twee weken geleden schrokken we van de heftige beelden van een enorme lawine over de piste in het Zwitserse Andermatt. Deze kwam naar beneden nadat een lawine al over de piste was gegleden in Mallnitz, en het stof was nog niet neergedaald en er kwam een dramatische lawine naar beneden over de geopende dalpiste van het Schnalstal (Val Senales) waarbij een 35-jarige vrouw en twee jonge kinderen omkwamen. En dan hebben het nog niet gehad over een grote spontane lawine vlak naast de piste in Châtel die de bergredding en de skileraren uren bezighield met een grootschalige zoekactie. Wat is er toch aan de hand dat er zoveel lawines over of direct langs de pistes naar beneden komen?
Waarom zoveel lawines over de pistes?
Om antwoord op deze vraag te krijgen belde ik met Alain Duclos. Alain Duclos is de absolute lawine- en sneeuwspecialist van Frankrijk. Hij schrijft de professionele lawineberichten voor bergdorpen en -gebieden. Of bijvoorbeeld bergwegen openblijven hangt vaak af van zijn oordeel. Alain is zeer duidelijk: “Er zijn tegenwoordig minder lawines die over beveiligde pistes (en bergwegen) gaan dan vroeger. Het lijkt misschien vaker voor te komen maar vroeger hielden skigebieden dit zo goed mogelijk geheim. Alleen specialisten wisten ervan, samen met een handjevol skiërs die toevallig op de bewuste plek waren. Met de opkomst van de smartphone en sociale media zijn dit soort lawines niet meer geheim te houden. Skigebieden zelf zitten natuurlijk niet te wachten op dit soort negatieve publiciteit.”
We worden nog maar zelden verrast
“Met moderne technieken, het preventief triggeren van lawines en de steeds grotere kennis van het sneeuwdek gebeurt het steeds minder vaak dat we verrast worden. Maar het gebeurt nog steeds.” Helemaal uit te sluiten is lawinegevaar op een piste nooit. Maar het is zeker niet iets om bang voor te zijn. De snelweg richting je favoriete skigebied is volgens Duclos vele malen gevaarlijker dan de kans dat je onder een lawine komt op een geopende piste. Maar er is wel een reden dat er momenteel wat meer lawines naar beneden komen bij een relatief laag lawinegevaar, en dat is het feit dat er dit jaar veel gleitschneelawines zijn.
Onvoorspelbare lawines
De lawines in Andermatt en Châtel (en vele andere lawines die de laatste weken in de buurt van wegen en skigebieden) naar beneden zijn gekomen, zijn zogenaamde gleitschneelawines. Over de lawine in Val Senales kan ik niet voldoende informatie vinden. Deze gleitschneelawines zijn echte hoofdpijn fenomenen voor de lawinedienst. Want, zoals Duclos aangeeft: “We begrijpen de processen van deze lawines gewoon nog erg slecht. De ene winter zijn het er erg veel, de winter erna zijn er veel minder. De warmte schijnt een rol te spelen, maar in sommige winters waarin het erg zacht is zijn er bijna geen gleitschneelawines. En in andere, soms ijskoude winters komen deze lawines ook voor. Ook zijn deze lawines niet te triggeren met explosieven. Er is dus geen voorspelling te maken wanneer ze naar beneden komen. Soms zijn de risicohellingen te herkennen aan het opengescheurde sneeuwdek (ook wel “fischmaul” genoemd). Maar soms is er vooraf geen enkele waarschuwing. Dat maakt dat de lawinedienst met de handen in het haar zit bij dit soort lawines. Voor deze gleitschneelawines wordt veel met observaties gewerkt en wordt gekeken waar en rond welke hoogte het sneeuwdek is opengescheurd. Maar dat blijkt niet waterdicht want zoals Rolf Westerhof van het Nederlandse Snow Safety Center mij vertelde, de lawine in Andermatt kwam op een veel hogere helling los dan waar gleitschneelawines verwacht werden. Alain Duclos voegt aan dit alles nog toe als ik vraag of men met sensoren in het sneeuwdek zou kunnen werken: “Dat zou weinig zin hebben want als het echt gaat bewegen zijn we te laat en komt alles naar beneden”.
Een jaar met veel gleitschneelawines
Het probleem is dat dit jaar een echt gleitschnee-jaar is in Frankrijk en Zwitserland. In Oostenrijk is het sneeuwdek juist op veel plekken instabiel omdat er niet veel sneeuw ligt en we te maken hebben gehad met wisselende temperaturen en veel wind. Dit alles maakt dat er dit jaar in korte tijd meerdere lawines naar beneden kwamen over de pistes. Het zijn vooral de gleitschneelawines die dit jaar problemen opleveren en dit waarschijnlijk het gehele seizoen zullen blijven doen. Als het sneeuwdek eenmaal openbreekt kan een skigebied weinig anders dan de pistes in de buurt of eronder dichthouden. Maar het grote probleem is dat deze breuken lang niet altijd te zien zijn, en soms openen ze pas vlak voordat de boel gaat glijden. Om het allemaal nog moeilijker te maken kunnen deze lawines al gaan glijden op hellingen van 15°, wat natuurlijk helemaal niet steil is. Dit seizoen is dus een echt gleitschneelawine seizoen, wat maakt dat er meerdere lawines op en nabij pistes zijn terechtgekomen. Maar, geeft Duclos aan: “Dit fenomeen van gleitschneelawines is van alle jaren, het ene seizoen komt het echter minder voor dat het andere jaar maar ik ken genoeg jaren dat er sneeuw over geopende pistes heenschoof.” Om het allemaal nog ingewikkelder te maken voor de lawineteams: vaak blijft het bij opengescheurde sneeuwlagen en komen de lawines niet naar beneden. Dan moet je als pisteur sterk in je schoenen staan om de piste gesloten te houden. Twee jaar geleden bleef de blauwe 55 en 56 in Sankt Anton bijna het gehele seizoen gesloten, en dat was niet voor niets.
Heftige maatregelen om lawines te triggeren
Vorig jaar baarde het skigebied van Val d’Isère opzien door een gleitschneelawine te triggeren met behulp van het spuiten van heel veel water. Ik vroeg aan Alain Duclos of deze manier niet vaker in te zetten is. Zijn antwoord: “Ik heb hier met meerdere specialisten over gesproken en dit systeem is uit praktische overwegen niet eenvoudig te herhalen en de kans op succes is ook niet groot. Deze lawine waar het wel is gelukt was al actief en men wist dat deze zou gaan glijden”.
Een andere manier om het gevaar te verkleinen is alle sneeuw onder de breuklijn ‘gewoon’ weg te halen, zoals men vorige winter in Chamonix deed. Hier zorgde een grote “fischmaul” ervoor dat een piste niet geopend kon worden. Met een pistenbully heeft men daarna ‘gewoon’ de sneeuw die onder de spleet lag weggeschoven. Dit is een bijzonder gevaarlijke operatie waarbij de chauffeur van de pistenbully groot gevaar loopt. De vraag is of dit gewenst is.
Gaat dit vaker voorkomen?
Op de vraag of we in de toekomst vaker met deze problemen te maken krijgen door steeds warmere winters durft Alain Duclos geen hard antwoord te geven. Want zo zegt hij: “We weten gewoon nog te weinig over de precieze oorzaak van deze lawines.” Ook Rolf Westerhof durft hier geen eenduidig antwoord op te geven.
Conclusie: er komen niet meer lawines over de pistes
Als conclusie kunnen we zeggen dat er niet meer lawines over de pistes komen dan vroeger. Zelfs minder. Maar er zullen altijd jaren zijn waarbij er meer onvoorspelbare lawines naar beneden komen dan andere jaren, en gleitschneelawines zijn hier vaak de reden van. Dit jaar is zo’n jaar. Dat gezegd hebbende blijft de kans dat er een lawine over een geopende piste glijdt vele malen kleiner dan de gevaren die je op weg naar en tijdens de wintersport loopt.
Meer lezen?
- Hoe wordt een lawinebericht gemaakt?
- Meer informatie (en indrukwekkende plaatjes) over gleitschneelawines;
- Getuigenverslag: “Meegemaakt: in een lawine!”;
- Getuigenverslag van het sonderen na een lawine in Tignes;
- Hoe gevaarlijk is een gesloten piste?
Plaats een reactie
Quote: “Dat gezegd hebbende blijft de kans dat er een lawine over een geopende piste glijdt vele malen kleiner dan de gevaren die je op weg naar en tijdens de wintersport loopt.”
Bijzonder slechte dooddoener.
Op alle mogelijke maniere lopen we risico’s, sommige groter dan andere. Zo slecht is die opmerking dus helemaal niet. Hij plaatst de boel terecht in perspectief.
Wat mij alleen nog niet helemaal duidelijk is is hoe moeilijk het nu echt is om dit soort lawines aan te zien komen. Bijvoorbeeld: in hoeveel procent van dit soort lawines was de oorzaak al waargenomen en hoe vaak leidt die oorzaak ook daadwerkelijk tot een lawine?
Bijzonder slechte dooddoener.
Userd op 6 jan 2020 07:22
Omdat?
Op alle mogelijke maniere lopen we risico's, sommige groter dan andere. Zo slecht is die opmerking dus helemaal niet. Hij plaatst de boel terecht in perspectief.
Wat mij alleen nog niet helemaal duidelijk is is hoe moeilijk het nu echt is om dit soort lawines aan te zien komen. Bijvoorbeeld: in hoeveel procent van dit soort lawines was de oorzaak al waargenomen en hoe vaak leidt die oorzaak ook daadwerkelijk tot een lawine?
ThomJ op 6 jan 2020 07:46
Heel erg moeilijk. Want:
- Soms openen de spleten pas als de lawine gaat glijden. En dan ben je te laat.
- Soms lijken alle benodigheden samen te komen en gebeurt er niets (geen breuk, geen lawine)
- Soms zijn de condities slecht voor deze lawines (kou, hoogte, noordhelling) en komen ze wel naar beneden
- Soms breken de sneeuwlagen open als een malle en gebeurt er niets en soms breekt een laag open en komen flinke lawines naar beneden.
Vooral in Zwitserland is men met onderzoek bezig, en daar heb ik het met Duclos ook nog even over gehad, en is er gewoon nog veel te weinig duidelijk over het ontstaan en het totale begrip van deze lawines.
*bericht bewerkt door Rogier op 06 jan 2020 08:12
Click. Click. PeaceAls ik jouw punten zo lees lijkt het me dan ook lastig om überhaupt iets te kunnen zeggen over de rol van die off-piste skiër bij de lawine in Andermatt.
@ThomJ Gleitschnee lawines zijn niet te triggeren door off-piste skiërs. Want we hebben niet te maken met een zwakke laag.
Het feit dat er veel lopend onderzoek is en weinig actueel bekend is, is natuurlijk in eventuele rechtszaken over oorzaak/schuld een zeer heikel en lastig punt, helemaal als er de mogelijkheid is dat deze door een off-piste skiër getriggerd zou kunnen zijn
@roberthoogenboom Bedoel je over de lawines die naar beneden zijn gekomen, dat daar de ongelukken nog naar lopen? Of bedoel je het onderzoek naar gleitschneelawines? Want dat er onderzoek wordt gedaan naar lawines is van alle tijd. Men onderzoekt ook nog steeds andere type lawines waar al duidelijk meer van bekend is.
Interessant! Die laatste foto ziet er trouwens echt bizar uit.
–
Kleine typo in tussenkop (Lawines - +s) “Conclusie: er komen niet meer lawineS over de pistes”
Quote: “Dat gezegd hebbende blijft de kans dat er een lawine over een geopende piste glijdt vele malen kleiner dan de gevaren die je op weg naar en tijdens de wintersport loopt.”
Bijzonder goede relativering.
@roberthoogenboom Bedoel je over de lawines die naar beneden zijn gekomen, dat daar de ongelukken nog naar lopen? Of bedoel je het onderzoek naar gleitschneelawines? Want dat er onderzoek wordt gedaan naar lawines is van alle tijd. Men onderzoekt ook nog steeds andere type lawines waar al duidelijk meer van bekend is.
Rogier op 6 jan 2020 08:51
Het lijkt me een lastig verhaal in een rechtszaak als men bijvoorbeeld als aanklacht het wil gooien op nalatigheid (van pistedienst ski-oord bv). Wat is nalatig als er nog zo veel niet bekend is, momenteel onderzocht wordt?
Het lijkt me dus los van de ingewikkeldheid an sich van de materie (lawines in al haar soorten) als gevolg daarvan ook juridisch een bijzonder ingewikkeld thema.
In die zin zou ik wel geïnteresseerd zijn ook in verdere blogs over juridische zaken nav lawines. Waar draaide de zaak om, wat was het oordeel en waarom, op welke juridische gronden?
*bericht bewerkt door roberthoogenboom op 06 jan 2020 09:20
@roberthoogenboom Bedoel je over de lawines die naar beneden zijn gekomen, dat daar de ongelukken nog naar lopen? Of bedoel je het onderzoek naar gleitschneelawines? Want dat er onderzoek wordt gedaan naar lawines is van alle tijd. Men onderzoekt ook nog steeds andere type lawines waar al duidelijk meer van bekend is.
Rogier op 6 jan 2020 08:51Het lijkt me een lastig verhaal in een rechtszaak als men bijvoorbeeld als aanklacht het wil gooien op nalatigheid (van pistedienst ski-oord bv). Wat is nalatig als er nog zo veel niet bekend is, momenteel onderzocht wordt?
Het lijkt me dus los van de ingewikkeldheid an sich van de materie (lawines in al haar soorten) als gevolg daarvan ook juridisch een bijzonder ingewikkeld thema.In die zin zou ik wel geïnteresseerd zijn ook in verdere blogs over juridische zaken nav lawines. Waar draaide de zaak om, wat was het oordeel en waarom, op welke juridische gronden?
roberthoogenboom op 6 jan 2020 09:20
Sowieso zijn lawines nooit zwart wit. In Frankrijk (ik ben het beste bekend met Franse wetgeving in dit soort zaken) gaat het er heel erg om of gebieden alles naar standaard veiligheidsmethodes gedaan heeft. De rechters begrijpen dat lawines niet zwart wit zijn. Ik zal eens kijken of ik hier verder in kan duiken, dat zal echter niet heel snel zijn, want is nogal wat uitzoekwerk. Intresant in dit geval is zeker ook:
https://www.wintersport.nl/weblog/bericht/436851/gevangeniss…
Reden zaterdag terug over de GD Bernardino. Het aantal sporen van Gletschneelawines dat je te noorden van de tunnel zag (hellingen op pak m beet 2000-2500 meter, voornamelijk op (Zuid)Oost hellingen was echt bizar. Veel en vaak hele grote jongens die losgekomen waren. Helaas geen foto’s kunnen maken daarvan ;(
In Les Arcs in december ook al dit soort spleten gezien op enkele plekken.
Aan iedereen die deze Fischmauls ziet, ik hou me aanbevolen voor de foto’s. Veel ervan stuur ik ook door naar Alain Duclos die een database van lawines etc bijhoud. (http://www.data-avalanche.org) Graag met de locatie erbij als het mogelijk is. Dat mag naar r.vanrijn@wintersport.nl
*bericht bewerkt door moderator op 06 jan 2020 10:08
Click. Click. Peacedone ;)
Weet jij toevallig bij welke piste of waar in het gebied van Chatel die lawine was Rogier?
Hier: 
Aan iedereen die deze Fischmauls ziet, ik hou me aanbevolen voor de foto’s. Veel ervan stuur ik ook door naar Alain Duclos die een database van lawines etc bijhoud. (http://www.data-avalanche.org) Graag met de locatie erbij als het mogelijk is. Dat mag naar r.vanrijn@wintersport.nl
Rogier op 6 jan 2020 10:08
Te laat, heb er toen geen foto’s van gemaakt…
*bericht bewerkt door moderator op 06 jan 2020 10:25
In Les Arcs in december ook al dit soort spleten gezien op enkele plekken.
Tiny-M op 6 jan 2020 09:39
Waarschijnlijk hebben we dezelfde gezien.
Ook hier jammer genoeg geen foto’s gemaakt.
Er was als ik mij niet vergis zelfs een kleine “fischmaul” van een 5x0.5 meter op enkele meters langs de piste, net onder de “Vagère lift” in Arc1800, iets boven de Folie Douce (afgzet door een X van zwart-gele stokken).
Dit is een echt knooppunt dat de pistedienst zeker niet zal willen afsluiten omdat er zoveel mensen langskomen om terug naar hun appartement te gaan (b.v. het “wandelpad” tussen de top van de Villards lift en het Edenarc complex ligt niet veel lager).
Hoe snel schuiven deze gleitschneelawines trouwens? De helling waar we hier over spreken is op deze plaats erg vlak.
In Les Arcs in december ook al dit soort spleten gezien op enkele plekken.
Tiny-M op 6 jan 2020 09:39Waarschijnlijk hebben we dezelfde gezien.
Ook hier jammer genoeg geen foto’s gemaakt.Er was als ik mij niet vergis zelfs een kleine “fischmaul” van een 5x0.5 meter op enkele meters langs de piste, net onder de “Vagère lift” in Arc1800, iets boven de Folie Douce (afgzet door een X van zwart-gele stokken).
Dit is een echt knooppunt dat de pistedienst zeker niet zal willen afsluiten omdat er zoveel mensen langskomen om terug naar hun appartement te gaan (b.v. het “wandelpad” tussen de top van de Villards lift en het Edenarc complex ligt niet veel lager).Hoe snel schuiven deze gleitschneelawines trouwens? De helling waar we hier over spreken is op deze plaats erg vlak.
Vivace op 6 jan 2020 10:58
Hoe vlakker hoe langzamer. Op een erg vlakke halling is het gevaar dus veel minder dan op een 40° steile helling. Dat kan een reden zijn voor de pisteurs om een piste open te houden en gewoon de aard van de fischmaul in de gaten te houden.
Thanx Rogier!
Bij Linga. Dat verwacht je niet zomaar.
Er zijn tegenwoordig minder lawines die over beveiligde pistes (en bergwegen) gaan dan vroeger.
We worden nog maar zelden verrast
Onvoorspelbare lawines
Deze gleitschneelawines zijn echte hoofdpijn fenomenen voor de lawinedienst. Want, zoals Duclos aangeeft: “We begrijpen de processen van deze lawines gewoon nog erg slecht. De ene winter zijn het er erg veel, de winter erna zijn er veel minder.
Een jaar met veel gleitschneelawines
Zomaar even wat zinnen uit het artikel bij elkaar genomen. Als ik dit artikel lees komt het op mij over dat het algehele risico dit jaar hoger is door onvoorspelbare gleitschneelawines en dus tegen de eerder geschetste algemene trend van voorspeelbaarheid en minder risico in te gaan.
@Rogier: is er een onderscheid te maken in een macro en een micro voorspelling? Macro: het is een jaar met een warme winter/er is veel zon gevallen of zuid-hellingen/de ondergrond is dit jaar niet goed afgekoeld; dus de kans op gleischneelawines is iets hoger. En Micro: we kunnen niet goed voorspellen onder welke omstandigheden een Fischmaul zich tot een lawine ontwikkelt.
En is het terecht dat ik een fischmaul op een steile helling gevaarlijker moet vinden dan op een vlakke?
En: meer fischmaulen = meer gevaar, ondanks dat er onder de sneeuw zich ook Fischmaulen kunnen bevinden?
Zomaar even wat zinnen uit het artikel bij elkaar genomen. Als ik dit artikel lees komt het op mij over dat het algehele risico dit jaar hoger is door onvoorspelbare gleitschneelawines en dus tegen de eerder geschetste algemene trend van voorspeelbaarheid en minder risico in te gaan.
Lees dan ook even de kadertekst. Men weet misschien niet precies hoe en wanneer deze lawines naar beneden komen maar we herkennen de spleten wel als potentieel gevaar. Dus er blijven nu meer pistes gesloten vanwege dit risico. Als je begrijpt dat je iets niet begrijpt kun je er ook verstandig naar handelen ;-)
@Rogier[/mention]: is er een onderscheid te maken in een macro en een micro voorspelling? Macro: het is een jaar met een warme winter/er is veel zon gevallen of zuid-hellingen/de ondergrond is dit jaar niet goed afgekoeld; dus de kans op gleischneelawines is iets hoger. En Micro: we kunnen niet goed voorspellen onder welke omstandigheden een Fischmaul zich tot een lawine ontwikkelt.
MiVe op 6 jan 2020 15:02
En is het terecht dat ik een fischmaul op een steile helling gevaarlijker moet vinden dan op een vlakke?
En: meer fischmaulen = meer gevaar, ondanks dat er onder de sneeuw zich ook Fischmaulen kunnen bevinden?
Nee dit is juist wat Duclos zegt, er zijn jaren dat het warmer is en dat er amper fischmaulen zijn en er zijn jaren dat het veel kouder is en dat er ook veel zijn. Kortom daar is gewoon niets over te zeggen, totdat je de fischmaulen ziet… Ze lijken iets vaker voor te komen met zacht weer…
Interessant om te lezen en dan dank voor het navragen/uitzoeken @Rogier !
Mooi stuk @rogier! Interessant om te lezen.
Zijn deze fischmaulen/gleitschnee met name een Europees fenomeen of komen die overal ter wereld voor? En wat is hiervoor de engelse vertaling?
Overigens zijn smartphone al ruim 10j aardig gemeengoed. Denk vooral dat het ontstaan van communities zoals dit en berichtgeving in de media na het ongeval van Friso het verschil maakt.
Nee, hoor deze komen overal voor waar sneeuw valt. Glide avalanches is de engelse term voor de lawines.
Zeker in de Alpen had tien jaar geleden echt niet iedereen een smartphone, ik was in 2009 een van de eerste hier met een iPhone ;-) maar er spelen natuurlijk meer zaken mee, zoals je zelf al aangeeft, ook social media en dit soort communities zijn erg belangrijk.
Interessant verhaal. Mijn conclusie, men doet zijn best om het veilig te maken maar er is toch een behoorlijk rest risico, maar dit is geen onverantwoord rest risico. Maatschappelijk aanvaard risico dus. Goed dat hierover meer transparantie is. Kwalijk dat het vroeger geheim werd gehouden.
Hell, misschien toch maar een bieper gaan kopen. Je weet nooit.