Record sneeuwhoogtes en andere weerrecords uit de Alpen

Meters sneeuw, een zonnetje en temperaturen van net onder nul; dat is de droomvakantie van de gemiddelde wintersporter. Dat de realiteit vaak anders is weten we allemaal. Vaak maken we ons druk over te weinig sneeuw, te veel sneeuw, te hoge of te lage temperaturen. Maar wat is nu echt extreem weer? Ik ben in de statistieken gedoken van de meest bijzondere weer- en sneeuwsituaties die ooit in de Alpen hebben plaatsgevonden. Wat zijn de meest ongelooflijke weerrecords, en waar en wanneer vonden ze plaats?

Plaats- en tijdgebonden records

Weerrecords doen het goed in de media, maar niet ieder record spreekt evenzeer tot de verbeelding. Zo schreven we eerder uitvoerig over de legendarische winter van vorig jaar. Er vielen extreme hoeveelheden sneeuw in Oostenrijk en Zwitserland waardoor er diverse records sneuvelden, maar niet alle records hebben evenveel impact. Het meeste spektakel in 2018-2019 speelde zich af tussen eind december en half januari. In het Oostenrijkse Seefeld viel tussen 1 en 15 januari meer dan 5 meter sneeuw! Nooit eerder viel er in dit tijdsbestek zoveel sneeuw, maar precies daarin zit de crux waarom deze records weer snel worden vergeten: ze zijn gebonden aan een specifieke plaats en tijd.

Veel interessanter om te weten is wat de grootste hoeveelheid sneeuw is die ooit in Oostenrijk viel. Of de allerlaagste temperatuur ooit gemeten in de Alpen. Dat zijn de gebeurtenissen die er keer op keer worden bijgehaald als we in buurt komen van een record. Net zoals we er in Nederland voortaan aan herinnerd worden dat nu 40,7 graden Celsius de hoogste temperatuur is die ooit in Nederland is gemeten. Dus hoe bijzonder sommige gebeurtenissen lokaal ook zijn, ze spreken niet bij iedereen tot de verbeelding. Wat zijn dan wel die echt extreme weersituaties in de Alpen? We zetten een aantal memorabele feitjes op een rij.

Meeste sneeuw binnen 24 uur

Een van de meest extreme weersituaties deed zich voor op 31 januari 1986. Boven de relatief warme Middellandse Zee ontstond een zeer actief lagedrukgebied dat zware sneeuwval veroorzaakte aan de zuidkant van de Alpen. Een zogenaamde südstau van ongekende proporties. Grote delen van Noord-Italië maar ook het zuiden van Oostenrijk kregen te maken met extreme sneeuwval. In Sillian (Osttirol) viel 1,70 meter sneeuw in 24 uur tijd. Tot op de dag van vandaag is er in Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland nooit zoveel sneeuw gevallen in zo’n korte tijd. Ook niet op grotere hoogte, want Sillian ligt op slechts 1.100 meter. Duitslands hoogste berg, de Zugspitze, kwam bijvoorbeeld nooit verder dan 1,50 meter in 24 uur tijd.
Overigens is het geen record voor Italië. Het dorpje Capracotta (1.421 m) in de Apennijnen had op 5 maart 2015 maar liefst 2,56 meter in één dag! De oorzaak was de Bora, een koude noordoostenwind die boven de relatief warme Adriatische Zee zoveel vocht oppikt dat deze boven Midden-Italië extreem veel sneeuw kan achterlaten. Daarmee heeft Capracotta voor zover bekend het wereldrecord in handen voor de meeste sneeuw binnen 24 uur.

Meeste sneeuw in een jaar

Kijken we over een heel jaar dan zijn er meerdere gebieden met meer dan 10 meter aan sneeuwval. Dit zijn plekken in de typische stuwingsgebieden (Staulagen) van de Alpen. Le Grand Massif in Frankrijk is zo’n gebied. In Flaine dat in dit skigebied ligt valt in een gemiddelde winter zo’n 15 meter aan sneeuw, met dank aan het Mont Blancmassief dat veel wolken tegenhoudt. Noordwestenwinden laten de wolken hierdoor uitsneeuwen boven Le Grand Massif. Ski Arlberg is ook zo’n sneeuwrijk gebied. Hier doet het Arlbergmassief zijn werk als wolkenbarrière. In 1974/75 viel er in Zürs am Arlberg (1.707 m) 20,2 meter. Hogerop neemt de sneeuwval nog grotere proporties aan. Zo ligt het Duitse sneeuwvalrecord op 27,2 meter op de Zugspitze.

Toch is dit allemaal peanuts vergeleken met Japan. Het skigebied op Mount Gassan is pas vanaf april open omdat het in de regel niet eerder bereikbaar is. In 2002/03 viel bij het dalstation maar liefst 41,5 meter sneeuw. Op de top (1.984 m) was het vermoedelijk meer dan 50 meter maar daar staat geen meetstation. De oorzaak is ijskoude lucht vanuit Siberië die boven de Japanse Zee veel vocht opneemt en uitsneeuwt boven de bergen.

Grootste sneeuwhoogte

De totale sneeuwval in een jaar is niet datgene wat er daadwerkelijk aan sneeuwhoogte wordt gemeten. De sneeuw zal zich tussentijds namelijk zetten, er kan wat wegdooien en de wind kan sneeuw wegblazen. We gaan daarvoor terug naar de Alpen. De grootste daadwerkelijke sneeuwhoogte die ooit in Oostenrijk is gemeten, lag op de Sonnblick (3.109 m), een berg langs de Mölltaler Gletscher. Bij het Sonnblick Observatorium – een bemand waarnemingsstation waar sinds 1886 op slechts vier dagen níet is gemeten – lag op 9 mei 1944 11,9 meter sneeuw. Voor de plekken waar een meetstation staat opgesteld is dat een record in de Alpen. In Zwitserland is de maximale sneeuwhoogte 8,16 meter, gemeten op de Säntis op 29 april 1999 na de beruchte lawinewinter van Galtür.

In de dorpen zijn de maximale sneeuwhoogtes vanzelfsprekend kleiner vanwege de geringere hoogteligging. De grootste sneeuwhoogte gemeten in een officieel daldorp beneden de 1.500 meter is 3,83 meter, gemeten op 31 maart 1944 in Schröcken am Arlberg (1.263 m). In de skistations ligt meestal nog meer. In het Franse Avoriaz werd in februari 1999 maar liefst 4,5 meter gemeten. Vermeldenswaardig is ook de 2,39 meter sneeuw die in 1969/70 op de Kahler Asten bij Winterberg lag! Dit is de grootste sneeuwhoogte die ooit in het Sauerland is gemeten.

• 335 km/u: Zugspitze, Duitsland – 12 juni 1985
• 320 km/u: Mont Ventoux, Frankrijk – 19 november 1967
• 268 km/u: Grand St. Bernard, Zwitserland – 27 februari 1990

Laagste temperaturen

Hooggelegen meetstations zijn op meer fronten de plekken waar zich extreme weersituaties voordoen. Zo is op de 3.109 meter hoge Sonnblick de laagste temperatuur gemeten die ooit in Oostenrijk is voorgekomen, namelijk -37,4 graden (1 januari 1905). “Thermometer te kort, hygrometer ‘ziek’ van de kou”, waren de notities van de waarnemer destijds.

Nog kouder werd het in Zwitserland, in La Brévine (1.048 m) om precies te zijn. Hier bevindt zich een laagte in het landschap waar koude lucht zich ‘s nachts verzamelt; hierdoor werd het op 12 januari 1987 een schokkende -41,8 graden. Niet ver daar vandaan, aan de Franse zijde van de Jura, is -41,0 graden de laagste temperatuur die ooit in Frankrijk is gemeten. Dit was in Mouthe dans le Doubs op 17 januari 1985.

De laagste temperatuur van Duitsland is -37,8 graden, gemeten in het Beierse Wolznach op 12 februari 1929. Tenminste, als je het nog veel koudere record van de Funtensee in het Berchtesgader Land (-49,5 graden) niet meerekent. Hoog in de bergen bevinden zich namelijk bepaalde laagtes in het landschap, vaak bij een bergmeertje, waar speciale meetstations zijn opgesteld die nog lagere waarden registreren. Zo’n plek, in Duitstalige landen “Kälteloch” genoemd, wordt echter vaak niet erkend als een officieel meetpunt. Andere voorbeelden hiervan zijn de Glattalp in Zwitserland (-52,5 graden) of de Pale di San Martino in Italië (-49,5 graden).

*Op de Nordkette bij Innsbruck verdwenen de lawinehekken in 2018-2019 onder de sneeuw*