Ode aan de ski patroller

Vandaag, 10 februari, is het International Ski Patrol Day. Een dag die in het leven is geroepen door outdoor- en wintersportmerk Helly Hansen om speciale aandacht te geven aan de mensen die ons wintersporters veilig houden. Maar wat doet een Ski Patroller nu precies? En wat moet er allemaal gebeuren om ‘de berg veilig te houden’?

Taken van een ski patroller

Een Ski Patroller, of in het Nederlands (met een Frans leenwoord) pisteur, zorgt voor de veiligheid in een skigebied door het uitvoeren van drie hoofdtaken: lawinepreventie, pistecontrole en pisteredding. Oftewel: alles wat maakt dat jij veilig en goed geïnformeerd van je wintersportvakantie kunt genieten. In het gebied van Grand Montets (onderdeel van Chamonix Mont Blanc) waar ik te gast was, is dit een team van 25 bergprofessionals die vaak al voor dag en dauw op pad gaan om de berg veilig te maken. Ski Patrollers of pisteurs moeten overigens niet worden verward met de medewerkers die de liften draaiende houden. Dit is namelijk echt een ander beroep, waarvoor vaak een meer technische achtergrond nodig is.

Lawinepreventie

De dag van een pisteur start in alle vroegte met de teambespreking en taakverdeling. Vervolgens is de eerste stap (in Chamonix Mont Blanc in ieder geval) lawinepreventie: het bekende triggeren van lawines wat je 's morgens vroeg vaak hoort als het gesneeuwd heeft. In het gebied van Grand Montets gebeurt dat in eerste instantie vanuit het dalstation van de lift, van waaruit de Gazex-buizen veilig op afstand bestuurd worden. In deze naar beneden gerichte buizen op de berghelling, wordt een gecontroleerde ontploffing geïnitieerd door zuurstof en propaan met elkaar te mengen en te ontsteken, waarna de hete gassen en de schokgolf van die explosie op de onderliggende sneeuw worden gericht. Is de sneeuw inderdaad instabiel, dan wordt zo preventief een lawine getriggerd en vormt die sneeuw daarna geen gevaar meer voor de helling en de lagergelegen pistes en liften.

Vervolgens is het tijd voor de pisteurs om de berg op te gaan. Niet alle hellingen kunnen namelijk via de Gazex-buizen worden beveiligd, hiervoor gebruikt men in veel gebieden ook een soort kabelbaan waarmee explosieven naar de gevaarlijke hellingen worden getransporteerd. De overgebleven hellingen worden door de pisteurs zelf lawineveilig gemaakt, onder meer door het op strategische plekken handmatig laten ontploffen van explosieven. Meestal gaat men dan ‘gewoon’ per ski naar de juiste plek, al is ‘gewoon’ misschien niet het juiste woord als je weet dat je explosieven in je rugzak hebt. Als de hellingen moeilijk te bereiken zijn wordt ook soms een helikopter ingezet om de explosieven te droppen. Uiteraard gelden voor het werken met dit soort gevaarlijke materialen strenge veiligheidsmaatregelen en certificeringen, maar er blijft altijd een (klein) risico bestaan (en het gaat ook nog wel eens mis). Daarom geeft men voor lawinepreventie, voor zover dat mogelijk is, de voorkeur aan systemen op afstand.

Pistecontrole

Wanneer de berg lawineveilig is verklaard, is het tijd voor de volgende stap: de pistecontrole. Dat is geen controle op snelheid of alcohol, maar gaat over het openen, controleren en sluiten van de pistes. De pisteurs gaan in teams op pad en lopen alle pistes in de sector waar ze voor verantwoordelijk zijn na, om te controleren of deze veilig kunnen worden geopend. Er kunnen immers 's nachts stenen, takken of andere zaken op de piste zijn beland, die voor de veiligheid moeten worden verwijderd of gemarkeerd. Om de pistenbully’s 's nachts vrij baan te geven, worden alle veiligheidsnetten, waarschuwingsborden, pistepaaltjes en dergelijke verwijderd, waardoor ze 's ochtends weer moeten worden teruggeplaatst. Dat lijkt een klein klusje, maar als je erop gaat letten, merk je dat er heel erg veel van dit soort signaleringen op een piste staan en dat het allemaal terugplaatsen dus veel tijd kost. Pas als de verantwoordelijke pisteur voor een bepaalde piste het sein ‘veilig’ heeft gegeven, kan de piste worden geopend voor ons wintersporters. Dat wordt bijgehouden in een speciaal daarvoor bestemd register: een vrij lowtech-oplossing, maar wel effectief en praktisch op een berg met weinig digitale infrastructuur. Voor wat beeld en geluid bij het openen van pistes, zie deze video die Rogier enkele jaren geleden maakte.

Aan het einde van de dag hebben de pisteurs de taak om alle genoemde veiligheidsitems weer weg te halen in verband met de pistepreparatie. Daarnaast controleert men ook of er niemand op de piste is achtergebleven en of iedereen veilig beneden is gekomen. Pas als dat gebeurd is, wordt de piste officieel gesloten door een handtekening in het eerder genoemde register, en kunnen de pistenbully’s aan het werk.

Pisteredding

Verreweg het grootste deel van het werk van een pisteur zit dus in de vroege ochtend en einde van de middag. Volgens de chef van de pisteurs in het gebied van Argentière, is dat ongeveer 80% van de dagelijkse activiteiten. Wat doen pisteurs dan verder de hele dag, vraag je je misschien af. Gedurende de dag maken de pisteurs diverse rondes in het gebied om te controleren of de situatie veilig blijft, of dat er extra waarschuwingen nodig zijn of, in het uiterste geval, dat pistes alsnog (tijdelijk) moeten worden gesloten. Daarnaast wordt er opgeruimd en is er tijd voor pauze (die is er met de hectiek en tijdsdruk 's ochtends en 's middags meestal niet).

Maar de belangrijkste rol van de pistedienst voor ons wintersporters, is de pisteredding. De pisteurs staan gedurende de dag paraat en komen helpen als je niet meer veilig zelfstandig de piste af kunt komen, door een val met letsel, of door bijvoorbeeld kapot (of gestolen) materiaal. Met sneeuwscooters of op ski’s met een slee (de bekende ‘banaan’) helpen zij mensen in nood veilig de berg af. EHBO-kennis en goede skivaardigheden zijn daarbij essentieel, aangezien je de banaan onder alle omstandigheden onder controle moet kunnen houden als je de berg af glijdt, daar kan immers letterlijk iemands leven vanaf hangen. Daarnaast zijn de pisteurs ook betrokken bij reddingen buiten de piste, aangezien zij meestal de dichtstbijzijnde hulp zijn. Een belangrijke taak dus, maar gelukkig geen dagtaak: op een gemiddelde dag zijn er volgens de chef van de pistedienst in Grand Montets zo’n drie tot vier reddingsoperaties, afhankelijk van de drukte en de sneeuwcondities.

International Ski Patrol Day

Om het werk van Ski Patrollers/pisteurs en de belangrijke rol die zij spelen in de wintersport extra onder de aandacht te brengen, heeft het bekende outdoor- en wintersportmerk Helly Hansen een drietal jaren geleden International Ski Patrol Day in het leven geroepen. Helly Hansen ondersteunt dit initiatief actief door op deze dag alle bergliefhebbers op te roepen om hun waardering voor de Ski Patrollers te tonen - door het geven van een vriendelijke high-five op de piste tot het sturen van bedankberichten, het plaatsen van social media posts (hashtag #skipatrolday) en het doen van donaties. Ook doneert het Noorse merk op deze dag 5% van de wereldwijde online omzet (en van geselecteerde retailers) aan organisaties die ski patrollers over de hele wereld ondersteunen.

Dit jaar zijn, naast de internationale federatie van Ski Patrollers (FIPS), Ski Patrol organisaties in Canada, Finland, Zweden, de Verenigde Staten en Hongarije geselecteerd. Nu denk je misschien: dat is een mooi en te prijzen initiatief, maar waarom houdt een kledingmerk als Helly Hansen zich daar nu zo mee bezig? Volgens Rombout Nanninga, marketing manager Benelux van Helly Hansen, komt dat niet alleen doordat het merk zich sterk maakt voor veiligheid op de berg voor ons wintersporters, maar ook door de intensieve samenwerking die men heeft met Ski Patrollers wereldwijd. De ervaringen met de door Helly Hansen geleverde kleding leveren inzichten op voor de ontwikkeling van wintersportkleding voor ons allemaal, zodat we op die manier allemaal een comfortabele en veilige dag op de berg kunnen beleven.